Auteurs: Marcel Warnaar en Sanne Lamers
Voor branchevereniging Aedes en de Woonbond heeft het Nibud onderzoek gedaan naar overlevingsstrategieën die huishoudens hanteren als ze onvoldoende geld hebben om rond te komen. Wat betekent het voor hen als ze moeilijk rond kunnen komen en er schulden (dreigen te) ontstaan? Het rapport bevat een overzicht van factoren waardoor betaalrisico’s ontstaan en geeft inzicht in de effecten voor de huishoudens.
De armoedegrens is gebaseerd op het minimaal benodigde huishoudbudget om alle noodzakelijke uitgaven te doen. We spreken van betaalrisico’s als een huishouden daarvoor onvoldoende budget heeft. Dat leidt niet altijd tot betalingsproblemen omdat mensen vaak overlevingstechnieken gaan toepassen. Denk daarbij aan het niet langer geld reserveren voor vervanging van huishoudelijke apparaten, bezuinigen, rekeningen laten liggen of afhankelijk worden van giften van familie of anderen.
Het rapport bevat zowel een theoretische onderbouwing van betaalrisico’s en op welke manier huishoudens hiermee omgaan, als een toelichting vanuit de praktijk. Hiervoor zijn een aantal verdiepende gesprekken gevoerd met huishoudens die te maken hebben met hoge woonlasten en een laag inkomen. Gevraagd is naar hun financiële situatie en de keuzes die ze daarbij maken.
Belangrijkste resultaten en aanbevelingen
- Mensen met betaalrisico’s en schulden passen in fasen hun gedrag aan. Dat loopt van het op zoek gaan naar lagere prijzen en minder consumeren naar genoegen nemen met mindere kwaliteit en uiteindelijk stoppen met bepaalde uitgaven, zoals voor vakantie.
- Door de stress van schulden kan ook irrationeel gedrag ontstaan, waardoor financiële problemen juist ernstiger worden.
- Het inkomen heeft impact op het wel of niet ontstaan van betaalrisico’s. Inkomen is een effectieve manier om een huishouden te helpen betalingsrisico’s te voorkomen of tegen te gaan.
- Er spelen vaak meer factoren bij huishoudens met potentiële financiële problemen dan alleen een tekort aan huishoudbudget. Gebrek aan onderwijs, zorg, een stabiele werksituatie en gedrag spelen een belangrijke rol. Het is belangrijk om bij het oplossen van betaalrisico’s bij huishoudens naar al deze aspecten te kijken. Dat vraagt maatwerk, een lange adem en de inzet van de juiste partijen met de juiste kennis.
