Direct naar content

Rapport Meerkosten van het leven met een beperking (2024)

Onderzoeksrapport

Auteurs: Jasja, Bos, Annette Groen, Marcel Warnaar, Guus Wieman

Mensen met een beperking hebben soms hogere noodzakelijke uitgaven, bijvoorbeeld vanwege zorgkosten. In dit rapport maakt het Nibud inzichtelijk met welke meerkosten mensen geconfronteerd kunnen worden als gevolg van hun beperking en wat de impact daarvan is op hun huishoudbudget.

Dit hebben we gedaan door (minimum)voorbeeldbegrotingen op te stellen specifiek voor mensen met een beperking. Minimumvoorbeeldbegrotingen geven een overzicht van alle noodzakelijke uitgaven waar een huishouden mee te maken heeft. Het Nibud stelt jaarlijks actuele minimumvoorbeeldbegrotingen op. Ze vormen een belangrijke basis voor adviezen over minimabeleid en inkomensondersteuning. Nu hebben we voor 8 verschillende voorbeeldsituaties het effect van de meerkosten berekend.

Belangrijkste resultaten en aanbevelingen

  • Huishoudens met een beperking moeten nog meer dan andere huishoudens puzzelen om hun begroting rond te krijgen. Zij hebben niet dezelfde financiële ruimte als mensen zonder beperking met hetzelfde inkomen.
  • Mensen met beperkingen hebben in veel gevallen te maken met relatief hoge meerkosten voor uitgaven aan vervoer, energie, medicijnen en voedingssupplementen, eigen betalingen voor hulpmiddelen en de zorgverzekering. Dat loopt al snel op tot enkele tientjes per maand per uitgavenpost.
  • Een beperking kan gevolgen hebben voor het inkomen dat iemand in staat is om te verwerven. Die verschillen kunnen groot zijn. Dit zorgt ervoor dat huishoudens met (kinderen met) een beperking niet alleen minder bestedingsruimte hebben dan mensen zonder beperking, maar ook minder mogelijkheden om hun situatie te verbeteren.
  • In sommige gevallen zijn mensen met een beperking en een inkomen boven het minimum nauwelijks beter af dan hetzelfde huishoudtype zonder meerkosten op bijstandsniveau. Dat betekent dat het risico dat mensen met een beperkt inkomen en een beperking maandelijks geld tekortkomen als gevolg van hun meerkosten hoger is dan voor andere huishoudens. Bovendien is hun levensstandaard lager door de meerkosten.
  • Niet alle kosten die gemaakt worden vanwege het leven met een beperking worden vergoed. Voor bepaalde soort kosten bestaan speciale regelingen. Aan de ene kant helpen deze regelingen huishoudens om de meerkosten te beperken. Aan de andere kant bestaat het risico dat mensen vanwege de versnippering niet goed op de hoogte zijn van de mogelijkheden. Dit alles legt een hoge administratieve last op de huishoudens met (kinderen met) een beperking.

Onze experts bij dit rapport

Achtergronden bij dit onderzoek

Het Nibud deed in opdracht van het ministerie van VWS onderzoek naar de meerkosten van leven met een beperking vanuit de aanpak Doe onbeperkt mee. Met deze aanpak geeft VWS uitvoering aan het VN-verdrag Handicap.

Het in kaart brengen van meerkosten als gevolg van een beperking is complex. De verscheidenheid van de doelgroep voor wat betreft aard en ernst van de beperking is groot. Daarnaast hangen de meerkosten af van de huishoudsituatie en de inkomenspositie. Dat maakt dat het niet mogelijk is om een uitputtend beeld te schetsen van meerkosten in alle (veel)voorkomende situaties. Aanvullend onderzoek is nodig om dit verder in kaart te brengen. In dit onderzoek hebben we ons beperkt tot het uitwerken van de volgende voorbeeldsituaties:

  1. alleenstaande met een motorische beperking;
  2. tweepersoonshuishouden, waarbij één persoon met een lichamelijke beperking als gevolg van een spierziekte;
  3. alleenstaande met een zintuiglijke beperking;
  4. alleenstaande met een verstandelijke beperking;
  5. gezin met een kind met een beperking.

Voor deze situaties en een aantal variaties hierop hebben we uitgewerkt welke effecten meerkosten hebben op de huishoudportemonnee. Voor de volledige uitwerking van de in het onderzoek geschetste situaties hebben wij samengewerkt met Ieder(in), de koepelorganisatie van mensen met een lichamelijke handicap, verstandelijke beperking of chronische ziekte.