Steeds meer mensen in Nederland ervaren klimaatverandering als een probleem. Ook volgens het Nibud is de energietransitie een van de belangrijkste maatschappelijke uitdagingen. We zien dat de kosten en baten van klimaatbeleid nu niet eerlijk zijn verdeeld. Mensen die het minst te besteden hebben, dragen naar verhouding het meeste bij aan de kosten van dit beleid.
Blog: Cora van Horssen
Het SCP concludeerde laatst in het onderzoek Tussen duurzaam denken en duurzaam doen dat mensen met een hoog inkomen een aanmerkelijk grotere ecologische voetafdruk hebben dan mensen met minder geld. Dit gedrag strookt niet met hoe belangrijk mensen klimaatbeleid vinden. Juist bij de lagere inkomens is het draagvlak voor klimaatbeleid minder groot.
Op het Nibud-jubileumcongres in april betoogde Donald Pols, de directeur van Milieudefensie, dat huidige maatregelen juist die mensen dwingen tot CO2-reductie. Terwijl zij in beginsel al veel minder dan anderen uitstoten. Simpelweg omdat ze de middelen niet hebben om veel te consumeren.
Minder inkomen is minder uitstoot
Hogere inkomens hebben meer te besteden en dat doen ze dan ook. Uit onderzoek van het Nibud en onderzoeksbureau Kalavasta blijkt dat de uitstoot (lees: consumptie) van een gezin met twee kinderen toeneemt als het inkomen stijgt. Een gezin met een inkomen van drie keer modaal stoot 6 keer meer uit dan hetzelfde gezin met een inkomen op het niveau van het sociaal minimum.
Vooral huishoudens die financiële ruimte hebben om te investeren in isolatie, zonnepanelen of warmtepompen profiteren van subsidies. Het is daarom niet vreemd dat mensen die vooral ‘financieel last’ hebben van het klimaatbeleid, dit beleid een minder warm hart toedragen.
We moeten bij klimaatbeleid niet alleen kijken naar uitstoot, maar ook naar de mogelijkheden die mensen hebben er wat aan te doen.
Als je het mensen op de man af vraagt, is vrijwel iedereen voor een eerlijke verdeling van kosten en baten van dit klimaatbeleid, waarbij de vervuiler betaalt en de breedste schouders de zwaarste lasten dragen. De oplossing ligt volgens Donald Pols dan ook in een klimaat solidariteitspact. Hij spiegelde ons een klimaatbeleid voor dat het leven betaalbaar maakt.
Daar willen we ons als Nibud natuurlijk hard voor maken, want onze missie is en blijft een Nederland zonder geldproblemen. Maar hoe moeten we ons dat voorstellen? Want ‘de vervuiler betaalt’ kan nog steeds leiden tot oneerlijk beleid als mensen met lage inkomens noodgedwongen achterblijven in slecht geïsoleerde huizen. Of als de belasting op fossiele brandstoffen de huishoudens die aangewezen zijn op een auto, onevenredig hard treft omdat zij geen elektrische auto kunnen betalen. We moeten bij klimaatbeleid daarom niet alleen kijken naar uitstoot, maar ook naar de mogelijkheden die mensen hebben er wat aan te doen. Het helpt dan als subsidies zo worden ingericht dat vooral de lagere inkomens ervan profiteren.
Succesvol klimaatbeleid
Dat betekent bijvoorbeeld dat we haast moeten maken met het verduurzamen van huurwoningen, waar over het algemeen vooral mensen met lage inkomens wonen. De kosten van die verduurzaming moeten we collectief dragen. Uit het onderzoek van Nibud en Kalavasta blijkt dat als we erin slagen om de woningen van mensen met lage inkomens te isoleren en te voorzien van een hybride warmtepomp, de kosten voor energierekening fors zullen dalen. Een lagere energierekening geeft hun meer ruimte in hun portemonnee en leidt tot extra CO2-reductie.
We hebben allemaal belang bij een beleid waarbij verduurzaming hand in hand gaat met bestaanszekerheid.
In het huidige hoofdlijnenakkoord hebben de coalitiepartijen de ambitie uitgesproken om vooral de mensen met lage inkomens te helpen mee te komen met de energietransitie. Dat is een mooi streven, waarbij we uitkijken naar de concrete maatregelen die het kabinet gaat voorstellen.
We hebben allemaal belang bij een beleid waarbij verduurzaming hand in hand gaat met bestaanszekerheid. Maar dat betekent wel dat we moeten weten wat werkt. De technische oplossingen laten we graag aan andere experts over. Wij zullen de komende tijd inzicht bieden in wat nieuwe oplossingen gaan betekenen voor de financiële situatie van huishoudens. Dat doen we graag samen met anderen, die ook willen bijdragen aan een betaalbare energietransitie.
Want een klimaatbeleid dat onze uitstoot vermindert en het leven betaalbaar maakt, is pas echt succesvol.