Als het Nibud nieuwe koopkrachtcijfers naar buiten brengt, levert dat vaak veel vragen op over het effect van de prijsstijgingen in de berekeningen. Hoe kan het nu dat het inflatiecijfer waar het Nibud mee rekent zo laag is ten opzichte van al die uitgaven die zoveel hoger lijken te worden? In dit blog probeer ik daar uitleg over te geven.
‘Hoe kan het Nibud volhouden dat de inflatie maar 2,4 procent is? De btw-verhoging alleen al is 3 procent. En dan ook nog de energierekening erbij, dat klopt toch allemaal niet?’ Dat waren veelgehoorde reacties in januari 2019. En we hoorden ook vaak dat de stijging van de inkomens niet zo groot zou worden als waar wij mee rekenden.
Hoe werkt het mandje van uitgaven
Ik kan me deze reacties goed voorstellen. Hoe de beleving van veranderingen af kan wijken van werkelijke veranderingen, zal ik hier proberen uit te leggen. In een eerder blog schreef ik al hoe ik er persoonlijk, ondanks de prijsstijgingen, toch op vooruit ging. Ik beschreef in dat blog mijn mandje van uitgaven. In deze blog ga ik uitgebreider op dat mandje in. Een kijkje in de keuken van die ingewikkelde inflatie.
Het budgetaandeel
Als voorbeeld neem ik de stijging van de energierekening en de btw-verhoging. Het effect van allerlei maatregelen wordt beïnvloed door twee factoren: de prijsstijging van het product zelf en het aandeel van dat product in de totale uitgaven van een huishouden, het budgetaandeel. Als we kijken naar de energierekening dan zien we dat in januari 2019 de prijzen met maar liefst 21 procent gestegen zijn. Dat is ook wat u merkt. De afschrijvingen op uw rekening liegen niet. Maar wat u veel minder merkt, is dat het budgetaandeel van elektriciteit maar iets meer dan 1 procent is.
Een huishouden in Nederland geeft van alle uitgaven gemiddeld maar een heel klein deel uit aan de energierekening. Dat betekent dat slechts iets meer dan 1 procent van die hoge prijsstijging in de prijsstijging van het mandje van uw totale uitgaven terechtkomt. Oftewel, de totale prijsstijging van uw mandje wordt nauwelijks beïnvloed door de gestegen energierekening.
Spreiding van uitgaven
De impact van de verhoging van de btw is veel groter. In januari zijn de prijzen van voeding ruim 3 procent gestegen. Ook geeft een huishouden gemiddeld een veel groter deel van het inkomen uit aan voeding, meer dan 11 procent. Ruim 11 procent van uw mandje bestaat uit voeding. Aanzienlijk meer dan de energierekening. Toch merkt u de btw-verhoging wat minder, omdat u de uitgaven vaak verspreid over de maand doet. En de maandelijkse energiekosten worden in 1 keer van uw rekening afgeschreven. Daarom lijkt de hogere energierekening een veel groter probleem voor uw portemonnee, maar zorgt de btw-verhoging meer voor de stijging van uw totale uitgaven.
Door deze twee voorbeelden ziet u dat het budgetaandeel een vrij onzichtbare, maar belangrijke rol speelt. Twee producten met hogere prijsstijgingen dan de inflatie die het Nibud hanteert. Maar door de invloed van het budgetaandeel komt slechts een deel van die prijsstijgingen in de prijsstijging van uw mandje van totale uitgaven terecht. De grootste prijsstijging, die van 21 procent, heeft ook nog eens het minste effect.
Een ingewikkeld verhaal en dan heb ik het nog maar over slechts twee producten. En omdat het mandje vol ligt met heel veel verschillende producten, is het ontzettend lastig om de verandering van uw complete uitgavenpatroon, en daarmee uw koopkracht, vast te stellen. Eigenlijk zou u daarvoor al uw maandelijkse uitgaven allemaal tegelijk moeten doen. Pas dan krijgt u beter zicht op de budgetaandelen.
Prijzen stijgen in januari, inkomens stijgen vaak later
Het gevoel dat u er in januari op achteruit gaat is overigens niet helemaal onterecht. Bijna alle prijsstijgingen worden in januari doorgevoerd. Alle hogere rekeningen komen tegelijk binnen. Maar het inkomen blijft vaak wel degelijk achter zo aan het begin van het jaar.
De inkomensstijging volgt vaak pas enige tijd na de toename van de uitgaven. De koopkrachtcijfers zijn namelijk jaarcijfers, waarbij we er rekening mee houden dat er in de loop van het jaar inkomensverhogingen plaatsvinden. Denk aan een loonsverhoging of de verhoging van de AOW in juli. En soms is het zelfs pas merkbaar bij de belastingaangifte een jaar later.
Verwachtingen
Kortom, in januari lijken de cijfers niet te kloppen en snappen wij uw beleving. Maar als u aan het eind van het jaar het complete plaatje bekijkt dan is de kans groot dat de verwachte koopkrachtveranderingen van het Nibud toch goed in de richting kwamen.
- Check hier de verwachte koopkrachtverandering voor uw huishoudtype