Informatiewebinar Het leven weer betaalbaar, dat doen we met elkaar

Het Nibud-webinar op 30 januari ging over een van de grootste vraagstukken van deze tijd: hoe zorgen we ervoor dat het leven voor veel mensen weer betaalbaar wordt? Het jaar 2022 werd gekenmerkt door onzekerheid bij huishoudens over hoe ze de eindjes aan elkaar moesten knopen. Door de gestegen energieprijzen en inflatie is het rondkomvraagstuk belangrijker geworden dan het decennialang is geweest.

Dat blijkt ook uit de cijfers uit Nibud-onderzoek. Steeds meer mensen ontvangen betalingsherinneringen, treffen een betalingsregeling of vragen om een voorschot op hun salaris. De hoge vaste lasten groeien veel mensen boven het hoofd. 2023 wordt daarom financieel gezien een spannend jaar waarin we de financiële klap van 2022 moeten verwerken en hopelijk enigszins op adem kunnen komen. Het Nibud roept op om het leven weer betaalbaar te maken.

Nog een hoop winst te behalen

Tijdens het webinar bleek dat er al veel gebeurt om ervoor te zorgen dat mensen het leven kunnen betalen. Toch is het duidelijk dat er nog heel veel meer moet gebeuren. In deze tijd van oplopende prijzen en hoge inflatie, zien we dat het aantal mensen dat geldproblemen heeft toeneemt.

Om ervoor te zorgen dat kleine schulden niet heel snel grote schulden worden, is het belangrijk om mensen in een zo vroeg mogelijk stadium hulp aan te bieden. Daar waren de sprekers het over eens.

Waarborgfonds biedt uitkomst

Joke de Kock, manager schuldhulpverlening Tilburg, roept daartoe gemeenten op zich te verdiepen in het Waarborgfonds Saneringskredieten. Dat Waarborgfonds helpt gemeenten zich in te dekken tegen de risico’s van kredietvestrekking, en geeft inwoners sneller schuldenrust.

Maar dat is niet genoeg. De beschikbare hulp moet ook bekend worden bij mensen die hulp nodig hebben. Daar ligt een grote uitdaging, want deze groep is moeilijk te bereiken – ze zijn vaak nog niet bekend bij gemeenten en hulpinstanties.

Doelgroep bereiken is een uitdaging

Het is dan ook belangrijk dat gemeenten ervan doordrongen zijn dat financieel gedrag veranderen alleen lukt als mensen weten dat er hulp is, én als ze weten hoe ze die hulp eenvoudig kunnen aanvragen. Daar gaat het nu nog te vaak mis, ziet Tamara Madern, lector Schuldpreventie en Vroegsignalering.

Hulpaanbieders zoals gemeenten moeten ook creatief zijn om hulpbehoevende mensen toch te bereiken. Samenwerken met werkgevers is daarvan een goed voorbeeld, volgens wethouder Bouke Velzen van Zoetermeer. Werkgevers kunnen namelijk al in een vroeg stadium signaleren dat er geldproblemen zijn.

Vragen en antwoorden

Tijdens het webinar konden de deelnemers vragen stellen aan de sprekers. In het document hieronder vind je de vragen en de antwoorden van Bouke Velzen, Joke de Kock en Tamara Madern.

Webinar terugkijken

Besproken in het webinar

Bouke Velzen, wethouder Armoedebeleid en Sociale Zaken van de gemeente Zoetermeer

‘We zien dat steeds meer verantwoordelijkheden rondom armoedebestrijding en schuldhulpverlening bij de gemeenten terechtkomen. Tegelijkertijd raakt een steeds grotere groep mensen in armoede. Dat is een zorgelijke ontwikkeling. Het beleid van de rijksoverheid moet erop gericht zijn dat het grootste gedeelte van de bevolking rondkomt. We zien allemaal dat dat vandaag de dag niet zo is. Dat is een teken dat de basis niet op orde is.’

‘Wat moet je als gemeente doen met deze nieuwe realiteit? Hoe kom je in contact met een groep die voorheen nooit een beroep op de overheid deed? We zijn ervan overtuig dat we veel leed kunnen voorkomen als we sneller hulp kunnen bieden aan mensen die in financiële problemen komen.’

Een werkgever krijgt allerlei indicaties van mogelijke geldproblemen.

Bouke Velzen

‘In Zoetermeer hebben we daarvoor de pilot Vindplaats Verborgen Schulden opgezet. Samen met werkgevers proberen we financiële problemen bespreekbaar te maken bij hun werknemers. Waarom doen we dat als gemeente? Een werkgever krijgt allerlei indicaties van mogelijke geldproblemen: ziekteverzuim, werknemers die vragen om het vakantiegeld eerder uit te betalen, en in een later stadium komen ze het te weten door een loonbeslag. Via werkgevers hopen we sneller in contact te komen met deze groep. Het is belangrijk dat de gesprekken tussen werkgever en werknemer op een goede, integere manier worden gevoerd.’

Joke de Kock, manager Schuldhulpverlening van de gemeente Tilburg

‘Kijkend naar de huidige schuldenproblematiek zien we geen grote stijging in vroegsignalering. En dat zien we ook niet bij de groep mensen die zich uit zichzelf melden. We zien wel steeds meer werkende armen. Tot nu toe hebben we relatief weinig wanbetalingen bij de huur en de energierekening. Maar mensen zijn ook wel heel erg aan het bezuinigen, en vaak is er überhaupt niet genoeg geld om te eten en te drinken. De betaalmoraal is altijd goed in Nederland. Mensen proberen hard om de rekeningen te betalen. Ze weten: een kleine schuld is in Nederland al snel een grote schuld.’

Zorgen dat een kleine schuld klein blijft, dat kan beter in de schuldhulpverlening.

Joke de Kock

‘En dat is nou net wat er beter kan in de schuldhulpverlening: ervoor zorgen dat een kleine schuld klein blijft. Als gemeenten garant zouden staan voor schulden van hun inwoners, dan lukt dat. Maar gemeenten zijn vaak huiverig om garant te staan, want wat als iemand niet terugbetaalt? Daarvoor is nu het Waarborgfonds, dat dit soort risico’s draagt. Elke gemeente kan zich aansluiten bij dit fonds. En wat de schuldenaren betreft: die zijn daar ook bij gebaat. Uit onderzoek blijkt dat zij heel graag in de schuldsanering willen, want dan weten ze waar ze aan toe zijn.’

Tamara Madern, lector Schuldpreventie en Vroegsignalering en directeur van het Instituut voor Recht

‘Als je financieel gedrag wil veranderen, gaat het erom dat mensen genoeg kennis hebben, plus dat er genoeg hulp is. Vervolgens moeten mensen de hulp ook kunnen (aan)vragen. Als mensen weten én kunnen, dan gaan ze iets ook echt dóen. Maar helaas: veel mensen weten niet dat er hulp is, en mensen vinden het moeilijk om hulp aan te vragen.’

‘Er zijn allerlei redenen waardoor mensen de stap naar hulp niet zetten. Daarom is het voor gemeenten goed om zich af te vragen: wat zijn de uitgangspunten van de hulp die we aanbieden? Als het gaat om het aanpassen van gedrag, vraagt dat meer dan mensen attenderen op wat ‘goed gedrag’ is. Je moet patronen en moeilijkheden in beeld brengen.’

We moeten naar een patroon dat uitgaat van vertrouwen.

Tamara Madern

‘Zo’n patroon is bijvoorbeeld dat mensen zich steeds meer terugtrekken als ze hulp nodig hebben, en proberen zichzelf te redden. Daardoor krijgen ze soms niet de hulp die ze nodig hebben. Hoe denk jij daar binnen je organisatie hulp aan te bieden? We moeten naar een patroon dat uitgaat van vertrouwen: ik ga je nu helpen waar het kan, en op termijn kun je het zelf doen.’

Download hieronder de presentatie van Tamara Madern.