De betaalbaarheid van de energietransitie is een van de grootste uitdagingen voor de komende jaren. We maken ons zorgen dat mensen met een laag inkomen en mensen die niet makkelijk zelf kunnen verduurzamen achterblijven, terwijl anderen juist profiteren van de verduurzaming.
Relevantie
De kosten en baten van de energietransitie zijn nu niet eerlijk verdeeld. Mensen die het minst te besteden hebben, dragen naar verhouding het meeste bij aan verduurzaming.
Actualiteit
Het kabinet schaart zich achter de internationale klimaatdoelen. Dat betekent dat de maatregelen die nodig zijn om de doelstellingen te halen ook de komende jaren impact hebben op de financiën van mensen. Het is nu de vraag hoe de kosten van die maatregelen worden verdeeld.
Focus
Het Nibud wil – samen met anderen – inzicht bieden in wat klimaatbeleid en klimaatoplossingen betekenen voor de financiële situatie van huishoudens.
Feiten en cijfers
20%
van de Nederlanders kan niet verduurzamen omdat ze afhankelijk zijn van de verhuurder of de VvE, of omdat hun woning het niet toelaat.
Om het klimaatprobleem tegen te gaan is het noodzakelijk om beter met onze energie om te gaan. Voor huishoudens betekent dit vaak aanpassingen in hun consumptie en energiegebruik. De transitie naar meer duurzame consumptie en energieverbruik kost geld en niet iedereen kan dit (gedeeltelijk) zelf betalen.
We weten dat huishoudens met een laag inkomen naar verhouding minder CO2 uitstoten dan rijkere huishoudens. Niet omdat ze dat zo graag willen, maar omdat ze financieel gezien niet anders kunnen dan de verwarming lager zetten, korter douchen en niet op vliegvakantie gaan. Terwijl mensen met hogere inkomens financieel gezien juist meer ruimte hebben om te verduurzamen.
Voor de bestaanszekerheid van mensen met een laag inkomen is het belangrijk dat ook zij de mogelijkheid hebben om te verduurzamen en zo kunnen profiteren van prijsvoordelen op de lange termijn.
Het Nibud pleit voor
Een betaalbare energietransitie
Het Nibud vindt dat de energietransitie voor iedereen betaalbaar moet zijn. Alleen als alle huishoudens financieel mee kunnen komen heeft deze transitie kans van slagen. Er is meer aandacht nodig voor financieel kwetsbare groepen.
Een gelijkwaardige verdeling
Mensen met de laagste inkomens dragen momenteel relatief de zwaarste lasten in de strijd tegen klimaatverandering. Het Nibud vindt dat onlogisch. Subsidies moeten zo worden ingericht dat ook mensen met lagere inkomens er gebruik van kunnen maken.
Duidelijkheid over de verduurzaming
Momenteel is het voor veel mensen onduidelijk wat ze kunnen verwachten als ze gaan verduurzamen. Huishoudens moeten weten wat hun investeringen op de lange termijn opleveren om goede keuzes te kunnen maken.
Actuele ontwikkelingen
Energiearmoede in 2024 gestegen naar 6,1 procent
Update
Ongeveer 510.000 huishoudens kampten in 2024 met energiearmoede, blijkt uit een schatting van TNO. Dat is bijna 180 duizend meer dan het jaar ervoor. De belangrijkste verklaring: er waren geen steunmaatregelen meer. Hierdoor zijn de energiekosten van vooral huishoudens met een laag inkomen toegenomen. Het Nibud pleit voor een financiële basis waarbij ieder huishouden voldoende financiële middelen moet hebben of kunnen verkrijgen voor een menswaardig bestaan. Betaalbare energiekosten zijn daar onderdeel van.
Met een pakket van aanvullende klimaatmaatregelen gaan bijna alle Nederlanders er financieel op vooruit, vooral de mensen die worstelen met hun bestaanszekerheid. Bovendien worden daarmee de klimaatdoelen voor huishoudens gehaald, zonder dat het kabinet extra geld hoeft vrij te maken.
De energietransitie is een van de belangrijkste maatschappelijke uitdagingen. Bij het Nibud zien we dat de kosten en baten van klimaatbeleid nu niet eerlijk zijn verdeeld.
Eigenaren van energiezuinige woningen hebben een lagere energierekening, waardoor zij meer overhouden voor de hypotheek. Dat staat in het Nibud-advies Hypotheeknormen 2024 dat aan de Tweede Kamer is aangeboden.
De meeste Nederlanders hebben volgend jaar meer te besteden dan dit jaar. Het verdwijnen van de energietoeslag betekent echter een koopkrachtdaling voor de huishoudens met de laagste inkomens.
Nibud-directeur Arjan Vliegenthart: ‘Het is goed dat er eindelijk duidelijkheid is over het prijsplafond. Tegelijkertijd lost dit lang niet voor iedereen de problemen op.’
Het helpt huishoudens om de begroting weer rond te maken en opgelopen betalingsachterstanden in te lopen.
De laagste inkomens gaan er het meeste op vooruit.
Ter voorbereiding op dit gesprek heeft het Nibud een position paper over de betaalbaarheid van de energielasten opgesteld. Daarin wordt duidelijk dat de zorgen bij het Nibud groot zijn.
Gepubliceerd op:
Projecten van het Nibud
Het Nibud maakt inzichtelijk wat nieuwe klimaat- en energieoplossingen betekenen voor de financiële situatie van huishoudens. Dat doen we graag samen met (kennis)partijen die een aanvulling zijn op onze expertise. Zo deden we met Milieudefensie en onderzoeksbureau Kalavasta onderzoek naar de betaalbaarheid van de energietransitie op huishoudniveau. Onze referentiecijfers maken inzichtelijk welke groepen huishoudens het zwaarder hebben dan anderen.
Ook spreken we met allerlei spelers uit de markt over de betaalbaarheid van de energietransitie. We merken dat veel partijen worstelen met hun beleid daarover. Het Nibud kan daarbij ondersteunen.
Onze kennis over de betaalbaarheid van de energietransitie vertalen we door naar onze voorlichting, opleidingen, producten en tools. We berekenen bijvoorbeeld wat een betaalbare huur is en wat de effecten zijn van minimabeleid, daarbij rekenen we door wat energieverbetering doet met de begroting van een huishouden. Met onze voorlichting en tools bieden we mensen handelingsperspectief.
