Financieel opvoeden: zo pakt u het aan

Kinderen die al op jonge leeftijd leren hoe ze met geld om moeten gaan, komen later minder vaak in de financiële problemen. Aan u als ouder de taak om uw kind voor te bereiden op financiële zelfstandigheid. Hoe pakt u dat aan?

Financiële opvoeding is uw kinderen leren met geld om te gaan. Dat betekent o.a:

• Met een beperkt, vast bedrag een bepaalde periode leren overbruggen
• Wensen kunnen afstemmen op inkomsten
• Keuzes maken tussen wat nodig is en wat je graag zou willen

Fouten maken mag

Leren omgaan met geld betekent ook dat kinderen fouten mogen maken. Spijt krijgen van een aankoop op jonge leeftijd is juist leerzaam. Het helpt voorkomen dat uw kind later in financiële problemen raakt door een verkeerde keuze.

Bron: Nibud-rapport ‘Financiële opvoeding & het financiële gedrag als volwassene’ (2016)

Onderdelen van financiële opvoeding

In een financiële opvoeding komen de volgende onderwerpen aan bod:

1. Zakgeld en kleedgeld
2. Sparen
3. Lenen
4. Omgaan met reclame en verleidingen
5. Geldzaken organiseren

Tip: Geef zelf het goede voorbeeld. Laat aan uw kinderen zien hoe u uw financiële wensen en mogelijkheden tegen elkaar afweegt. De kans is dan groter dat uw kinderen dat later ook kunnen.

1. Zakgeld en kleedgeld

Met zakgeld en kleedgeld leren kinderen om met een beperkt budget een bepaalde periode rond te komen. Niet alles kan, je moet keuzes maken. Voor grotere uitgaven moet je sparen. De vuistregels bij het geven van kleedgeld en zakgeld:

• Geef steeds hetzelfde bedrag op een vast tijdstip;
• Spreek vooraf af hoe lang uw kind met het bedrag moet doen (een week of maand) en wijk daar niet van af;
• Geef duidelijk aan wat uw kind wel en niet van het zakgeld of kleedgeld moet betalen;
• Onthoud: zakgeld is geen loon en ook geen middel om te straffen. Het is vooral bedoeld om van te leren.

Lees meer over zakgeld en kleedgeld. U vindt hier ook richtbedragen voor verschillende leeftijden. U kunt ook het Minibook Zakgeld (pdf, € 2,95) bestellen: een compacte handleiding met tips en adviezen over zakgeld, inclusief een printbaar zakgeldcontract.

2. Sparen

Het is belangrijk dat kinderen oefenen met sparen. Grote uitgaven moeten ze later ook plannen. U kunt uw kind leren om geld opzij te zetten voor wensen die ze niet direct kunnen kopen. Voor oudere kinderen is het ook belangrijk om te beseffen dat geld achter de hand houden voor pechsituaties, nodig is.

Een spaarpot is een goede manier om te starten. Kinderen vinden het leuk om te zien dat het bedrag groeit. Het motiveert om verder te sparen. Met oudere kinderen kunt u (samen) een spaarrekening openen. Als ze sparen zelf lastig vinden, kunt u ze helpen met een spaarplan.

• Meer op: Leer uw kind sparen

Doe de financiële opvoedtest

De Nibud financiële opvoedtest legt u dilemma’s voor uit de dagelijkse praktijk van kinderen in vier leeftijdsgroepen. Beantwoord de vragen, zie wat andere ouders doen én ontvang handvatten van het Nibud.

3. Lenen

Steeds meer jongeren vinden het normaal om te lenen. Uit het Nibud-Scholierenonderzoek (2020) blijkt dat 45 procent van alle scholieren wel eens geld leent. Meestal gaat het om kleine bedragen. Maar soms lenen jongeren ook voor een scooter of een vakantie. Ook hebben sommige scholieren schulden door hoge telefoonrekeningen.

Lenen is niet per definitie verkeerd. Later krijgen veel mensen te maken met lenen, bijvoorbeeld in de vorm van een studieschuld of een hypotheek. Verantwoord lenen betekent van tevoren nadenken hoe lang en hoeveel er afbetaald moet worden, en of dat kan binnen het budget. Maak dus samen duidelijke afspraken over het terugbetalen.

Als uw kind echter vaak geld wil lenen, raadt het Nibud aan om geen extra geld te geven. Uw kind moet ook leren dat op echt op is. Komt uw kind echt niet uit met zijn of haar geld? Ga dan eerst samen na waarom dat zo is.

Tip: Op Nibud.nl/scholieren kunnen jongeren een begroting maken. U kunt dit ook samen doen.

4. Weerbaar tegen reclame

Kinderen laten zich gemakkelijk leiden door reclame. Overal is reclame: op televisie, op internet, in social media, in online games, in tijdschriften en apps. Uw kind kan er dus niet omheen.

Het is belangrijk dat kinderen de verschillende vormen van reclame leren herkennen en doorzien. Ze moeten hun geld uitgeven aan dingen die ze zélf leuk of belangrijk vinden. En het moet natuurlijk binnen hun budget passen.

Help uw kinderen en ga bijvoorbeeld samen na welke reclames ze om zich heen ontdekken. Of kijk samen naar reclame op televisie of op sociale media. Kijk ook eens mee als uw kind met zijn favoriete game of app bezig is. Praat ondertussen over wat ze zien, en wat daarachter zit. Zo laat u uw kinderen zelf ontdekken dat gratis niet bestaat en dat ze alert moeten zijn.

Tip: Lees meer over kinderen, reclame en media op mediarakkers.nl.

5. Geldzaken organiseren

Geldzaken organiseren betekent o.a: inkomsten en uitgaven in kaart brengen, het saldo monitoren en geldzaken netjes bewaren. Kleine kinderen kunt u bijvoorbeeld leren hun geld niet te laten slingeren en het op een vaste plek te bewaren. Iets oudere kinderen (vanaf 10 jaar) die een bankrekening hebben, laat u zien hoe je het saldo regelmatig checkt en de bij- en afschrijvingen controleert. Dit kan via een online bankieromgeving of app. Leer kinderen ook veilig te pinnen door dit de eerste paar keer samen te doen. Hetzelfde geldt voor de online aankopen die uw kind misschien wil doen.

• Meer over uw kind veilig leren pinnen en bankieren
• Meer over uw kind en online aankopen doen

‘Ik krijg nooooit wat! – geef een workshop over financieel opvoeden

Vindt u het leuk om op de school van uw kind een gastles over financieel opvoeden aan collega-ouders te geven? Dat kan met het gratis downloadbare gastlespakket van het Nibud.

• Naar Workshop ‘Ik krijg nooooit wat!’