Feiten en cijfers
Uit het onderzoek Geldzaken in de praktijk (2015) blijkt dat 37% van de Nederlandse huishoudens het afgelopen jaar met een of meerdere betalingsachterstanden te maken heeft gehad. Uit dit onderzoek blijkt ook, dat het aantal huishoudens met betalingsproblemen nagenoeg gelijk is aan 2012, maar dat de oorzaak van de problemen verschuift. In 2012 was de belangrijkste reden dat men nalatig is geweest. In 2015 was de belangrijkste reden voor financiële problemen, dat men niet in staat was om de rekeningen te betalen vanwege hoge vaste lasten of hoge zorgkosten. En dit soort betalingsproblemen zijn moeilijker op te lossen dan problemen die ontstaan door nalatigheid.
Top 3 oorzaak betalingsachterstanden 2015
- Mijn vaste lasten zijn te hoog (27%)
- Als gevolg van inkomensdaling (26%)
- Ik had te hoge zorgkosten (22%)
Om financiële problemen preventief te kunnen bestrijden, is het van belang te weten welke factoren van invloed zijn op het ontstaan ervan. Het onderzoek ‘Geldzaken in de praktijk 2015’ is tevens een verkenning naar de achterliggende oorzaken. Belangrijke uitkomsten:
- Vaardigheden zijn belangrijk, met name het hebben van overzicht, inzicht en plannen.
- Nog belangrijker is echter de persoonlijke houding. Een kortetermijnvisie hebben en snel aan verleidingen toegeven vergroot de kans op problemen.
- Spaarbehoeftig zijn verkleint de kans op financiële problemen.
Oorzaken
Er zijn verschillende mogelijkheden om schulden te categoriseren. Een veelgebruikte indeling is die van De Greef (1992).
- Overlevingsschulden: er zijn te weinig inkomsten in verhouding tot de vaste lasten.
- Overbestedingsschulden: er zijn voldoende inkomsten maar er wordt naar verhouding te veel uitgegeven.
- Aanpassingsschulden: er vindt een verandering in de levensomstandigheden plaats, vaak met als gevolg plotselinge inkomensdaling. Deze daling zorgt voor schulden.
- Compensatieschulden: overbesteding, als gevolg van compensatiegedrag.
Een andere bekende indeling is die van Boorsma e.a. (1994):
- Budgettaire redenen, zoals ontslag, stoppen met overwerk, pensioen, maar ook slecht financieel beheer.
- Verandering in levensfase, zoals het krijgen van een kind, een echtscheiding of het overlijden van de partner.
- Psychosociale problemen, zoals gebrek aan weerbaarheid en compensatiegedrag, maar ook verslavingen.
Financieel gedrag
In het werkveld is steeds vaker aandacht voor de rol die gedrag speelt bij financiële problemen. Schulden ontstaan vaak door een combinatie van verschillende oorzaken. Dat kunnen gebeurtenissen zijn, maar kennis, vaardigheden en het gedrag van de schuldenaar zijn ook bepalend. Niet iedereen met een laag inkomen of een terugval in inkomen krijgt tenslotte te maken met financiële problemen.
Tamara Madern laat in haar proefschrift zien wat belangrijke vaardigheden en psychologische beïnvloeders (zoals self-efficacy), zijn.
Het Nibud ondersteunt
Het Nibud ondersteunt het werkveld met producten en adviezen die schulden voorkomen, vroegtijdig signaleren of oplossen. We hebben veel ervaring met preventieprojecten en bieden materialen voor cliënten.
Neem contact op met Marion Weijers, senior adviseur budgetvoorlichting en coaching, als u meer wilt weten over wat het Nibud voor uw organisatie kan betekenen. U kunt uw vraag ook naar het algemene Nibud contactformulier sturen.
Een kortetermijnvisie hebben en snel aan verleidingen toegeven vergroot de kans op financiële problemen. Spaarbehoeftig zijn verkleint die kans juist.”